اختلال شخصیت اجتنابی؛ فرد مبتلا به اختلال دوریگزین را چگونه بشناسیم؟
اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) یکی از چالشبرانگیزترین اختلالات روانی است که افراد مبتلا به آن با ترس از طرد شدن، احساس بیکفایتی و اجتناب از روابط اجتماعی دستوپنجه نرم میکنند. این اختلال نهتنها بر کیفیت زندگی فرد تاثیر میگذارد، بلکه ارتباطات اجتماعی و حرفهای او را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. در این مقاله، به بررسی علائم، علل، روشهای تشخیص و درمان اختلال شخصیت اجتنابی میپردازیم و راهکارهایی برای پیشگیری و مدیریت آن ارائه میکنیم.
اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی یا Avoidant Personality Disorder (AVPD) نوعی اختلال روانی است که با الگوهای رفتاری پایدار و خارج از هنجارهای جامعه همراه است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از ارتباط با دیگران اجتناب میکنند، چرا که از طرد شدن یا قضاوت منفی دیگران هراس دارند. این افراد با وجود تمایل به برقراری روابط اجتماعی، به دلیل ترس شدید از قضاوت و شکست، انزوا را ترجیح میدهند.
ویژگیهای بارز افراد مبتلا به اختلال اجتنابی:
- حساسیت بیش از حد به انتقاد یا طرد شدن.
- احساس بیکفایتی و عدم اعتماد به نفس.
- خودداری از انجام کارها به دلیل ترس از خجالتزدگی یا اشتباه.
- اجتناب از فعالیتهای اجتماعی و شغلی به دلیل ترس از عدم تایید.
علل اختلال شخصیت اجتنابی
روانشناسان بر این باورند که عوامل محیطی و ژنتیکی نقش مهمی در بروز این اختلال دارند. تجربههای ناخوشایند دوران کودکی، مانند طرد شدن توسط والدین یا دوستان، میتواند به شکلگیری این اختلال منجر شود. همچنین، کودکانی که ذاتاً خجالتی هستند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. سایر عوامل موثر شامل:
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی افسردگی یا اختلالات روانی مشابه.
- عوامل محیطی: تجربه تروما یا سختگیری بیش از حد والدین.
- عوامل روانشناختی: عزتنفس پایین و احساس ناتوانی در مواجهه با چالشها.
علائم اختلال شخصیت اجتنابی
علائم این اختلال میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد، اما برخی نشانههای شایع عبارتند از:
- ترس از طرد شدن: افراد مبتلا از برقراری روابط صمیمانه خودداری میکنند.
- بازداری اجتماعی: در موقعیتهای اجتماعی احساس اضطراب و ناراحتی شدید دارند.
- عزتنفس پایین: تصور میکنند که از نظر اجتماعی بیکفایت و غیرجذاب هستند.
- حساسیت به انتقاد: کوچکترین انتقاد یا عدم تایید، بهشدت آنها را آزار میدهد.
تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی
برای تشخیص این اختلال، متخصصان روانشناسی از معیارهای DSM-5 استفاده میکنند. طبق این معیارها، فرد باید حداقل چهار مورد از ویژگیهای زیر را داشته باشد:
- اجتناب از فعالیتهای شغلی به دلیل ترس از انتقاد یا طرد شدن.
- عدم تمایل به درگیر شدن در روابط صمیمانه به دلیل ترس از تحقیر.
- احساس ناتوانی و بیکفایتی اجتماعی.
- حساسیت بیش از حد به قضاوت یا انتقاد منفی.
- اجتناب از انجام کارهای جدید به دلیل ترس از اشتباه.
اختلال شخصیت اجتنابی و همپوشانی با سایر اختلالات
تفاوت با اختلال شخصیت اسکیزوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید نیز از روابط اجتماعی دوری میکنند، اما دلیل آن بیعلاقگی به ارتباطات است. در مقابل، افراد مبتلا به اختلال اجتنابی به روابط علاقه دارند اما ترس از طرد شدن مانع آنها میشود.
تفاوت با اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی با استرس و اضطراب شدید در موقعیتهای خاص، مانند سخنرانی در جمع، همراه است. اما در اختلال شخصیت اجتنابی، ترس و اضطراب در تمامی موقعیتهای اجتماعی وجود دارد.
درمان اختلال شخصیت اجتنابی
رواندرمانی
رواندرمانی بهویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) موثرترین روش درمان این اختلال است. این روش به افراد کمک میکند تا باورهای منفی خود را شناسایی و با تفکرات سالم جایگزین کنند.
دارودرمانی
هیچ دارویی به طور خاص برای این اختلال تایید نشده است، اما داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب میتوانند به کاهش علائم کمک کنند.
پشتیبانی اجتماعی
برقراری ارتباط با گروههای حمایتی میتواند به افزایش اعتمادبهنفس و کاهش احساس انزوا کمک کند.
پیشگیری از اختلال شخصیت اجتنابی
پیشگیری از این اختلال به شناسایی و مدیریت عوامل خطر در دوران کودکی بستگی دارد. والدین باید از سختگیری بیش از حد پرهیز کرده و به کودکان کمک کنند تا مهارتهای اجتماعی خود را تقویت کنند. مشاوره با روانشناس نیز میتواند در کاهش احتمال بروز این اختلال موثر باشد.
نتیجهگیری
اختلال شخصیت اجتنابی میتواند تاثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. با این حال، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب میتواند به بهبود علائم و بازگشت به زندگی عادی کمک کند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با این اختلال دستوپنجه نرم میکنید، مشاوره با یک روانشناس یا روانپزشک میتواند گامی مهم در مسیر درمان باشد.
دیدگاهتان را بنویسید