سندرم ایمپاستر : نشانه‌ها، علل و روش‌های غلبه بر آن

آیا تا به حال در زندگی خود، حتی با وجود موفقیت‌ها و دستاوردهای چشمگیر، احساس کرده‌اید که شایسته این موفقیت‌ها نیستید و شاید به زودی دیگران متوجه شوند که شما به اندازه‌ای که تصور می‌شود، توانمند نیستید؟ این حس ناخوشایند که به آن “سندرم ایمپاستر” می‌گویند، یکی از شایع‌ترین مشکلات روان‌شناختی است که افراد موفق و حتی برجسته با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. سندرم ایمپاستر، به شکلی ناعادلانه به ما القا می‌کند که موفقیت‌هایمان ناشی از شانس یا تصادف بوده است، نه تلاش و استعداد واقعی. اگر این احساسات برای شما آشناست، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا از زوایای مختلف این سندرم و راه‌های غلبه بر آن آگاه شوید.

سندرم ایمپاستر چیست؟

سندرم ایمپاستر که با نام «سندرم افراد موفق» نیز شناخته می‌شود، به وضعیتی روان‌شناختی اشاره دارد که افراد با وجود داشتن موفقیت‌های بزرگ، خودشان را نالایق می‌دانند. این افراد اغلب تصور می‌کنند که موفقیت‌هایشان نتیجه شانس یا عوامل خارجی است و دیر یا زود، دیگران متوجه خواهند شد که آن‌ها درواقع توانایی کافی ندارند.

این سندرم ممکن است باعث بروز اضطراب، کاهش اعتماد به‌نفس و ترس از شکست شود. در پژوهش‌های مختلف مشخص شده است که بین ۹ تا ۸۲ درصد افراد در مقاطعی از زندگی خود این احساسات را تجربه کرده‌اند. اولین تحقیقات درباره این سندرم به زنان موفق متمرکز بود، اما مطالعات بعدی نشان داد که سندرم ایمپاستر می‌تواند هر فردی را در هر حرفه‌ای تحت تاثیر قرار دهد.

علت ابتلا به سندرم ایمپاستر

علت دقیق سندرم ایمپاستر هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما ترکیبی از عوامل فردی، محیطی و روان‌شناختی می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد:

۱. سبک تربیتی والدین و محیط زندگی دوران کودکی
والدین و محیط زندگی دوران کودکی نقش مهمی در ایجاد این سندرم دارند. فشارهای ناشی از عملکرد خوب در مدرسه، مقایسه با دیگران، تاکید بر موفقیت‌ها و حتی انتقاد شدید از اشتباهات می‌توانند عوامل خطرساز در بروز این سندرم باشند.

۲. ویژگی‌های شخصیتی
افراد دارای ویژگی‌های شخصیتی خاص، مانند تمایل به کمال‌گرایی یا افرادی که اعتماد به‌نفس پایینی دارند، بیشتر در معرض سندرم ایمپاستر قرار می‌گیرند. این افراد تمایل دارند تا به شدت از خود انتقاد کنند و همواره به دنبال بهترین عملکرد ممکن باشند.

۳. مشکلات سلامت روان
سندرم ایمپاستر می‌تواند همراه با مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب بروز کند. این افراد ممکن است خود را پایین‌تر از دیگران ببینند و به‌دلیل این احساسات، به کاهش اعتماد‌به‌نفس دچار شوند.

۴. مسئولیت‌های جدید
افراد در مواجهه با فرصت‌های جدید شغلی یا تحصیلی ممکن است احساس کنند که توانایی لازم برای موفقیت در این زمینه‌ها را ندارند. این احساس به‌ویژه زمانی تقویت می‌شود که فرد حمایت و تایید از سوی دیگران دریافت نکند.

علائم سندرم ایمپاستر

افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر معمولا با تضادی بین تصویری که از خود دارند و تصویری که دیگران از آن‌ها می‌بینند، روبه‌رو هستند. این تضاد باعث می‌شود که علائم زیر را تجربه کنند:

• تلاش زیاد برای اینکه دیگران متوجه کاستی‌های آن‌ها نشوند
• احساس نالایق بودن نسبت به موفقیت‌ها
• ارتباط موفقیت‌های خود با شانس و زمان‌بندی مناسب به‌جای تلاش‌های خود
• ترس از اینکه دیگران متوجه شوند که آن‌ها به اندازه کافی خوب نیستند

این افراد هرگونه تحسین دیگران را به ترحم نسبت می‌دهند و معتقدند که دیگران آن‌ها را بی‌دلیل تحسین می‌کنند.

انواع احساسات در افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر

افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر ممکن است احساسات مختلفی را تجربه کنند. برخی از این احساسات شامل موارد زیر است:

• کمال‌گرایی: این افراد همواره به دنبال انجام همه کارها به بهترین شکل ممکن هستند و از اشتباهات کوچک وحشت دارند.
• نابغه طبیعی: فرد تصور می‌کند که اگر کاری را به‌راحتی انجام ندهد، نشان‌دهنده ناتوانی اوست.
• فردگرایی: این افراد تمایل دارند همه کارها را به‌تنهایی انجام دهند و از کمک خواستن از دیگران خودداری می‌کنند.
• ابر‌قهرمان: این افراد تلاش می‌کنند در تمام نقش‌های خود فوق‌العاده عمل کنند و هرگونه شکست یا ناتوانی را به عنوان نشانه‌ای از ضعف می‌بینند.

روش‌های تشخیص سندرم ایمپاستر

تشخیص سندرم ایمپاستر معمولا از طریق تحلیل رفتارها و احساسات فرد انجام می‌شود. افرادی که دائما به توانایی‌های خود شک دارند و موفقیت‌های خود را به شانس نسبت می‌دهند، ممکن است به این سندرم دچار باشند. روانشناسان و مشاوران می‌توانند به کمک جلسات مشاوره و ارزیابی‌های روان‌شناختی، این سندرم را تشخیص دهند.

درمان سندرم ایمپاستر

درمان این سندرم بسته به شدت آن، از طریق مشاوره‌های فردی، رفتار‌درمانی شناختی (CBT) و تکنیک‌های روان‌درمانی امکان‌پذیر است. همچنین خوداندیشی و تمرینات مدیتیشن می‌توانند به فرد کمک کنند تا افکار منفی خود را کنترل کرده و خود‌باوری را تقویت کند.

جمع‌بندی

سندرم ایمپاستر یک پدیده روان‌شناختی پیچیده است که می‌تواند افراد موفق را تحت تاثیر قرار دهد و باعث کاهش اعتماد‌به‌نفس و اضطراب شود. اگر احساس می‌کنید که شما نیز دچار این سندرم هستید، بهتر است به یک مشاور روان‌شناس مراجعه کرده و از تکنیک‌های مناسب برای غلبه بر این احساسات استفاده کنید. به یاد داشته باشید که هیچ‌کس کامل نیست و ارزش شما به دستاوردهای بیرونی محدود نمی‌شود.